Het noorderlicht - Philip Pullman (F)

Titel: Het Noorderlicht Auteur: Philip Pullman Uitgeverij: Bert Bakker, Amsterdam Jaar: 1996 Leeftijd: +12 Reeks: Het gouden kompas (boek 1 van 3) Genre: Fantasy Verfilmd in 2007

Achterflap:
Lyra is opgegroeid zonder haar ware identiteit te kennen. Ze leeft in een wereld die op die van ons lijkt, maar er zijn huiveringwekkende verschillen. Zo raakt ze betrokken bij de ontvoering van kinderen die gebruikt worden voor experimenten in de poolstreek. Achtervolgd, verraden en meer dan eens aan zichzelf overgeleverd, leert Lyra intussen hoe ze met het gouden kompas om moet gaan. Alleen met dit mysterieuze instrument kan ze de waarheid achterhalen.

Recensie: webmaster
Lyra is een meisje dat woont tussen de geleerden die doceren en onderzoek doen in de universiteit van Oxford in Engeland. Ze amuseert zich daar erg met haar vrienden tot haar oom Lord Asriel de geleerden iets komt vertellen of Stof. Vanaf dan wordt ze hier erg nieuwsgierig naar en wordt haar beste vriend Roger uiteindelijk ontvoerd door de Lokkers, die ook onderzoek doen naar het Stof, maar met heel andere intenties dan Lord Asriel. Samen met haar daemon Pantalaimon en de ouders van Roger trekt ze naar de plaats waar de Lokkers Roger vermoedelijk vasthouden. Net voor haar vertrek krijgt ze van de rector van de universiteit een gouden kompas dat – aan wie het kan bedienen – alles kan vertellen wat eraan gevraagd wordt. Dit kompas helpt haar om haar vriend terug te vinden, maar ook om haar ondertussen gevangen oom Asriel te bevrijden.

De schrijfstijl is vrij moeilijk. Lange en complexe zinnen met redelijk wat moeilijke woorden, maar dit bemoeilijkt het lezen niet al te erg. Het verhaal en de personages zijn interessant genoeg om te blijven boeien en de personages maken ook een goed uitgewerkte evolutie door. De verschillende plotelementen zijn origineel, goed uitgewerkt en stemmen tot nadenken. Spannend wordt het pas over de helft van het boek, maar de eerste helft is goed genoeg om toch te blijven boeien. Het boek laat duidelijk zien waartoe kinderen in staat zijn en wat een drijfveer als vriendschap met een mens kan doen. Lyra doet op geen moment ongeloofwaardige dingen en haar evolutie is geloofwaardig. De auteur heeft geprobeerd om meer te bieden dan louter een ontspannend verhaal. Hij heeft er de nodige maatschappijkritiek in gestoken en er worden ook enkele waarden en normen duidelijk naar voor gebracht. Het boek is in 2007 verfilmd.

Besluit:
Voor lezers met een goed niveau (ook uit tso) is dit boek best geschikt. De schrijfstijl zit waarschijnlijk iets hoger dan hun niveau, maar niet zo ver dat het ontmoedingend werkt. Het einde van het eerste boek doet verlangen naar het vervolg en dit gecombineerd met het feit dat het een dik boek is, kan leerlingen hun mening over dikke boeken doen herzien. Door de hedendaagse setting is het boek ook geschikt voor lezers die moeite hebben met zich in te leven in een typische fantasy wereld.

Wim Leenaerts

Recensie: Biblion
Een elfjarig meisje onderneemt in het barre Noorden een heldhaftige en gecompliceerde zoektocht. Eerste deel van een trilogie, die zowel fantasy en thriller als een morele discussie is. Geschreven in een vlot tempo, vol spannende gebeurtenissen, af en toe geestig en met veel menselijke warmte. Levendige tekening van Oxford, Londen en Lapland in een fantasytijdperk met enerzijds een redelijk hoog ontwikkelde technologie, anderzijds een sprookjesachtige sfeer met sprekende ijsberen en 'daemonen'. Goede psychologische karakterontwikkelingen en levendige, bij de personages passende dialogen. Hoewel geen kinderboek, kunnen ook jongeren er veel aan beleven. Goede vertaling. Auteur schreef ook Victoriaanse thrillers en eigentijdse jeugdromans. Voorplat: tekening van meisje bij een onaardse stad, belettering in goud en roze. Kleine druk.A. van den Berg-Brandt.

Recensie: www.iedereenleest.be
Lyra klemde haar tanden op elkaar en keek fronsend naar haar oom. Hij pompte de lucht uit het vacuümvat en schonk geen aandacht aan haar. Zonder een woord te zeggen maar met de lippen strak op elkaar en tot spleetjes geknepen ogen gingen het meisje en haar daemon naar bed.

Vandaag in Londens grootste theaters te zien en straks ongetwijfeld verfilmd: de trilogie van Philip Pullman. Je begint met deel 1, Het Noorderlicht. Lyra woont in een universiteit, een soort oud-Engels college, maar haar wereld is niet helemaal zoals de onze. Als haar beste vriend verdwijnt, gaat ze naar hem op zoek. Haar tocht leidt haar helemaal tot in het Hoge Noorden. O ja, dit is een zogenaamd cross-over jeugdboek. Een adolescentenroman die zo goed is, dat volwassenen niet goed weten of het nog wel een jeugdboek is. Om het in Pullmans eigen woorden te zeggen: ‘Als paarden, honden, katten of duiven konden lezen, dan zouden ze ook welkom zijn om mijn boeken te lezen. Ik wil niemand uitsluiten.’Gerrit Janssens

Recensie: boekrecensies.trouw.be
In fantasy-boeken kom je maar al te vaak en al te gauw Tolkien tegen.
Ze doen het allemaal nog eens over: dunnetjes, dat wel. En dan is er nog die ander, Harry Potter. Gezegend is het boek dat niet in de schaduw van die reuzen staat. Zoals de trilogie 'Het gouden Kompas' van Philip Pullman. Voor de oudere jongeren (niet die van Koot en Bie) maar zeker niet voor hen alleen: volwassenen zullen er ook van genieten. Het is bijzonder spannend, origineel en zo ruig dat Harry Potter en zijn vriendjes er zachte eitjes bij lijken.

In de twee eerste delen (het derde, 'De amberkleurige Kijker' verschijnt dit najaar) spelen het meisje Lyra en de jongen Will de hoofdrol. Als Lyra van haar gouden kompas te horen krijgt dat Will een moordenaar is denkt ze niet 'O heden!' maar 'Goed zo!' Want ze kan een moordenaar best gebruiken in de wereld waarin zij zich op dat ogenblik bevindt. Het is niet de onze: het is een van de parallel-werelden waarvan er (volgens zekere theorieën) ontelbare bestaan. Lyra groeit op in een wereld die erg veel op de onze lijkt, in een Oxford dat een middelpunt is van wetenschap. Maar alles is net even anders. Het grootste verschil is wel, dat elk mens een daemon heeft in de vorm van een dier: zijn ziel of zijn geest of hoe je het wilt noemen. De daemons van kinderen kunnen alle vormen aannemen die ze willen, maar zijn ze eenmaal volwassen dan moeten ze kiezen. Er zijn ook gepantserde beren die vechten voor goede en slechte zaken en elegante heksen en zigeuzen...

Will, in het tweede boek, komt uit onze eigen wereld en hij heeft dan ook geen daemon als hij Lyra tegenkomt in weer een andere wereld, waar het altijd heerlijk warm is maar waar alleen kinderen wonen, want de volwassenen worden opgeslokt door spoken. Zowel Lyra als Will zijn op zoek naar hun vader: de ene is lord Asriel, imponerend en angstaanjagend, de ander een ontdekkingsreiziger die in de poolstreken spoorloos is verdwenen. En de twee kinderen hebben, zonder dat ze het weten, een belangrijke rol te vervullen in de dingen die komen gaan. Dat is me nogal wat: de oorlog tussen God en de opstandige engelen zal opnieuw worden uitgevochten en het geheimzinnige stof, waar Lyra's monsterachtig slechte moeder achteraan jaagt, is daarbij onontbeerlijk. Die boeken hebben dus niet meer of minder dan een filosofisch-theologische onderlaag. Ben je diepzinnig aangelegd dan zul je daarin je goesting vinden, maar laat je er niet door afschrikken als je natuur wat wufter is. Uiteindelijk gaat het om waar het altijd om gaat: de strijd tussen goed en kwaad en die wordt hier bijzonder spannend uitgestreden. Spitsvondig en met een overvloed aan fantasie. En geschreven in een voortreffelijke stijl. Niet geschikt voor kleine kinderen: er wordt in gemarteld en gemoord en het zijn niet alleen de slechteriken die het loodje leggen. Ook de goeien gaan eraan, in onze wereld en de andere werelden.

Willy Wielek

Artikel: www.letteren.net

Whitbread Prijs voor Philip Pullman

Voor het eerst in haar ruim dertigjarige bestaan werd de Britse Whitbread Book Award voor het ‘Boek van het Jaar’ toegekend aan een boek voor kinderen. Woensdag 23 januari werd bekendgemaakt dat de 55-jarige Philip Pullman de 31e jaarlijkse onderscheiding krijgt voor The amber spyglass, het sluitstuk van een trilogie voor de jeugd. Hij wint er een bedrag mee van 30.000 pond.

Winnaars in de categorie ‘Kinderboek van het Jaar’ kwamen voorheen bij de Whitbread-prijs, zoals ook bij de meeste andere grote literaire prijzen, niet in aanmerking voor ‘Boek van het Jaar’. Daarop was de jongste jaren steeds vaker kritiek te horen. De Whitbread-jury weerstond drie jaar geleden nog de publieke druk om het ‘Beste Kinderboek’ Harry Potter and the Prisoner of Azkaban van J.K. Rowling ook met de grote prijs te bekronen.

The amber spyglass is het derde deel van de trilogie Dark Materials. De vorige delen van deze cyclus vol geheimzinnigheid en geweld waren Northern Lights (de Nederlandse versie bij Prometheus, Het gouden kompas deel 1: Het Noorderlicht, is momenteel uitverkocht) en The Subtle Knife. Pullman heeft nooit gewild dat zijn kinderboeken een andersoortige omslag zouden krijgen dan boeken voor volwassenen, in tegenstelling tot J.K. Rowling.

Het kinderboek staat bij Pullman op zo’n literair niveau dat de negenkoppige jury zelfs even twijfelde of zijn werk wel voor kinderen toegankelijk was. Op voorspraak van twee extra juryleden, 11 en 13 jaar, die al eerder deelgenmomen hadden aan een Whitbread-panel voor het kinderboek, besliste de jury eenstemmig om de prijs aan Pullman toe te kennen.

Bron: De Standaard Online en The Times

Recensie: Jeugdliteratuur in de praktijk (tijdschrift)
[...]
Het Noorderlicht is het eerste deel van een trilogie: 'Het gouden kompas' ('His Dark Materials'). De titel is ontleend aan Paradise Lost van John Milton, waarvan een fragment als motto is gebruikt. De Nederlands titel steekt wat bleekjes af bij de Engelse. Wel is hij eenvoudiger te verklaren: de afbeelding van het gouden kompas staat op de voorplaat. Het genre van de serie is fantasy. De mensen in het boek worden allen begeleid door een daemon, een soort uitwendige ziel. Het Griekse woord 'daemonion' betekent inwendige stem. Verder zijn er de typische fantasy-ingrediënten: een helderziend kompas, heksen, sprekende beren enz. Alles wordt zonder uitleg met een totale vanzelfsprekendheid opgevoerd, waardoor ook de niet-fantasyliefhebbers makkelijk in het verhaal komen. Dat is de opzet van Pullman, die zegt zelf niet van fantasy te houden. Het verhaal is chronologisch verteld. De vertelde tijd is ongeveer een half jaar. De tijd waarin dit deel speelt, is de onze. Er is bijvoorbeeld elektrisch licht, anbarisch licht geheten. Ook de wetenschappelijke termen zijn tamelijk modern, zoals elementaire deeltjes, of 'Stof'. Stof heeft te maken met het Bijbelse stof uit Genesis ('tot stof zult gij wederkeren'). Bij Pullman symboliseert Stof het bewustzijn, volwassenen zijn er gevoeliger voor dan kinderen. Mevrouw Coulter denkt er onsterfelijk mee te kunnen worden. De sfeer doet 19de eeuws aan. In de volgende delen wordt duidelijk dat er heel veel verschillende werelden parallel aan de onze bestaan.
[...]

Sjanet Postema